In Zwolle is bewust niet gekozen voor het opzetten van nieuwe programma’s. Onder de vlag van Taal Werkt! ging projectleider Maarten Keppel met het netwerk terug naar de tekentafel. De centrale vraag: wat hebben we al in huis en hoe kunnen we dat slimmer inzetten? Door bestaande structuren met elkaar te verbinden en basisvaardigheden als uitgangspunt te nemen, ontstond ruimte om groots te denken in kleine, concrete stappen. Niet meer doen, maar beter samenwerken en verbinden met dat wat al bestaat. Om zo ook moeilijk bereikbare doelgroepen, zoals NT1’ers, effectiever te benaderen.
Van binnen naar buiten: intern verbinden, extern bewegen
De eerste stap was intern: het team Onderwijs en het programma Taalpunt zijn met elkaar verbonden. Preventie en curatie werden samengebracht, waardoor de aanpak van 0 tot 18 jaar beter aansluit bij gezinnen waarin basisvaardigheden tekortschieten. Vanuit die versterkte interne samenwerking kon vervolgens extern worden gepionierd.
De focus: niet wachten tot NT1’ers de bibliotheek vinden, maar zelf naar hen toe gaan.
Basispunt: relatiegericht pionieren op school
Op OBS De Springplank, een basisschool met oorspronkelijk NT1-gezinnen, is een aanpak gestart die draait om zorgvuldige relatieopbouw. Geen snelle interventie, maar eerst gesprekken met het schoolteam: waar loop je tegenaan? Hoe signaleer je laaggeletterdheid? Wat kan de bibliotheek hierin betekenen?
Vervolgens is een werkgroep gevormd en zijn vrijwilligers van het Taalpunt opgeleid om als vast aanspreekpunt op school aanwezig te zijn. Zij sluiten aan bij bestaande momenten waarop ouders al op school zijn. Zo ontstond het Basispunt: een toegankelijke plek waar ouders in vertrouwen in gesprek kunnen gaan en waar warme doorverwijzing mogelijk is.
Resultaat: relaties brengen beweging
Tijdens de looptijd van het project veranderde de samenstelling van de schoolpopulatie. Daarmee verschoof ook de doelgroep die werd bereikt: minder NT1, meer diversiteit in achtergrond en ondersteuningsbehoefte. Toch is het gelukt om, juist via de relatiegerichte aanpak, ouders te betrekken die anders buiten beeld blijven. De zorgvuldige samenwerking met het schoolteam, het aansluiten bij bestaande contactmomenten en het inzetten van vaste gezichten op school hebben geleid tot een taalgroep met zeven ouders. Een concreet resultaat van een aanpak die niet begint bij werving, maar bij aanwezigheid, vertrouwen en geduld. Een werkwijze die ook op andere scholen navolging verdient.
- Er zijn via het Basispunt in 2025 tot juni 6 warme doorverwijzingen geweest.
- De taalgroep wordt gemiddeld genomen bezocht door 4 á 5 deelnemers en bestaat in totaal uit 9 ouders.
Wat maakt deze aanpak uniek?
- niet aanbodgedreven, maar relatiegedreven
- geen parallel traject, maar ingebed in de context van de school
- geen harde werving, maar zachte benadering via vertrouwde momenten
- geen korte actie, maar lange adem.
NT1-doelgroep in beeld
NT1’ers zijn mensen die Nederlands als moedertaal hebben, maar onvoldoende taalvaardig zijn. Ze zijn vaak minder zichtbaar, ervaren schaamte en herkennen zichzelf niet als doelgroep. Dat maakt hen moeilijker te bereiken. De aanpak van Stadkamer Zwolle speelt hier op in door dichtbij en vertrouwensvol te werk te gaan; op plekken waar NT1’ers al zijn, zoals de school van hun kind.
Tweede spoor: verbinden met bestaand netwerk
Naast het Basispunt-traject werkt Stadkamer aan het verbinden van bestaande gemeentelijke en maatschappelijke initiatieven, zoals de Gezinsaanpak Geletterdheid en School & Omgeving. Via data en gesprekken met de gemeente is in kaart gebracht op welke scholen de kans op taalachterstand het grootst is. Door daarop aan te sluiten, ontstaat focus in het bereik van kwetsbare gezinnen.
Er is een Theory of Change ontwikkeld en de werkgroepen, zowel intern als extern, denken mee over doorontwikkeling, borging en effectmeting. De kwaliteit van signalering, doorverwijzing en contact met ouders groeit. Niet via druk, maar via vertrouwen.
Lessen uit Zwolle: een best practice
- Ga naar de doelgroep toe. Wacht niet af tot NT1’ers je vinden. Zoek ze op, in hun vertrouwde omgeving.
- Investeer in relaties. Ouders openen zich pas als ze zich veilig voelen.
- Werk met wat je hebt. Nieuwe programma’s zijn niet altijd nodig. Slim verbinden en verdiepen werkt.
- NT1 vraagt om nuance. Niet elke vorm van werving of communicatie sluit aan. Vraaggericht werken is cruciaal.
- Integreer, borg en deel. De kracht zit in samenwerking, niet in losse projecten.
De aanpak in Zwolle is er één van pionieren. Door bestaande structuren met elkaar te verbinden en dichtbij de leefwereld van ouders te blijven, worden deuren geopend die anders gesloten blijven. Met Taal Werkt! als vliegwiel is er een beweging in gang gezet waarin taal geen doel op zich is, maar een sleutel tot vertrouwen, ontwikkeling en verbinding.
Met steun van het Investeringsprogramma Basisvaardigheden van de Provincie Overijssel.
