Thuis tussen woorden: hoe jongeren in het AZC hun verhalen delen
Of we bij AZC Wierden een pop-upbibliotheek wilden inrichten voor jonge vluchtelingen? Maar natuurlijk! Een gezellige ruimte met een goedgevulde boekenkast, dat was het idee. Maar de pop-upbibliotheek in AZC Wierden werd veel meer dan dat. De tijdelijke collectie mondde in samenwerking met team Cultuureducatie uit in een uitgebreid cultuureducatief programma. Doel? Jonge vluchtelingen rijke taalervaringen aanbieden in een huiselijke sfeer.
Meer dan een goedgevulde boekenkast
Stel je voor: je bent 16, hebt je familie en je thuisland achtergelaten en komt na een lange reis aan in een nieuw land. Alles is onbekend: de taal, de mensen om je heen, de gewoontes. In het AZC deel je een ruimte met tientallen andere jongeren uit allerlei landen – van Syrië tot Soedan – maar een gedeelde taal is er niet. Je voelt je alleen. Leren, laat staan Nederlands leren, lijkt ver weg.
Dit is precies de situatie voor zo’n veertig jongens in AZC Wierden. Ze leven er samen, in afwachting van hun verblijfsvergunning. ‘Het COA wilde een huiselijker sfeer creëren en hun taalontwikkeling stimuleren. Daarop benaderden ze Bibliotheek Wierden en Rijnbrink met de vraag om op deze locatie een pop-upbibliotheek te realiseren’, vertelt Shukria Herkert, adviseur bij Rijnbrink. ‘Een mooi idee natuurlijk. Maar we wilden meer dan alleen een goedgevulde boekenkast. We wilden vooral ontmoetingen mogelijk maken: momenten waarop jongeren zich gezien en gehoord voelen. In hun eigen taal, met hun eigen verhalen.’
Taal- en cultuureducatie op maat
Die boekenkast kwam er dankzij Bibliotheek Wierden, met Nederlandse boeken en boeken in de moedertaal van de jongeren. Daarnaast ontwikkelde Shukria met haar collega’s een cultuureducatief programma met als thema Wat maakt thuis?. Volledig afgestemd op de behoefte van de jonge vluchtelingen. ‘We hadden het geluk dat we dit binnen onze Proeftuinen konden doen. Normaal gesproken verzorgen we vanuit de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit de proeftuin Overijssel in het voortgezet onderwijs. Nu vertaalden we het concept naar het AZC.’
Zelfs als je elkaars taal niet helemaal machtig bent, kun je je via kunst en cultuur uitdrukken en met elkaar verbinden.
Ervaringen en verhalen delen
‘Wat we samen hebben gedaan? Zovéél!’, vervolgt Shukria. ‘Jongeren vertelden wat thuis voor hen betekent, lieten via foto’s en kunstwerken hun herinneringen zien, kookten gerechten uit hun cultuur, speelden muziek, speelden toneel. Wat begon als een taalproject, groeide uit tot een plek waar de jongeren en hun levensverhalen centraal stonden. Daar zit ook de kracht van kunst en cultuur. Zelfs als je elkaars taal niet helemaal machtig bent, kun je je via kunst en cultuur uitdrukken en met elkaar verbinden.’
Taal van het hart
Het is niet gebruikelijk om vluchtelingen op deze manier kennis te laten maken met taal en cultuur, beaamt Shukria. ‘Meestal ligt de focus op woorden oefenen en boeken lezen. Waarbij de moedertaal naar de achtergrond verdwijnt. Bij Rijnbrink geloven we in een meertalige aanpak en zien we de waarde van actieve taalbeleving. Het is belangrijk dat we als cultuuraanbieders en -educatoren de taal van het hart spreken.’
Pakket op maat voor bibliotheken
Of het project een vervolg krijgt? ‘We onderzoeken momenteel of we een pakket kunnen ontwikkelen voor bibliotheken. Iets waarmee ze zelf aan de slag kunnen bij een AZC in hun buurt. Zodat ze meer kunnen aanbieden dan een taalcafé of tijdelijke bieb. We willen bibliotheken ondersteunen bij het opzetten van programma’s waarin jongeren vanuit AZC’s actief mee kunnen doen. Waarin ze hun eigen taal en cultuur kunnen inbrengen en waarin ontmoeting echt van twee kanten komt.’
Meer weten over de rol van de bibliotheek bij integratie? Bekijk onze themapagina.
Dit project is mede mogelijk gemaakt door Cultuureducatie met Kwaliteit en het Fonds voor Cultuurparticipatie.
