Pilot Lokale Aanpak: Hoe scoort jouw bibliotheek of MFCO op Diversiteit, Inclusie & Gelijkwaardigheid?

Veel bibliotheken en multifunctionele culturele organisaties (MFCO’s) willen aan de slag met Diversiteit, Inclusie & Gelijkwaardigheid (DIG). Maar waar begin je? En hoe weet je of je al op de goede weg bent? Daarvoor ontwikkelt Rijnbrink, samen met bibliotheken en MFCO’s, een nieuwe dienst: Lokale Aanpak. In dit artikel lees je wat het inhoudt, hoe het werkt en waarom het waardevol is voor jouw (bibliotheek)organisatie.  

Waarom deze aanpak?

We ontwikkelen deze aanpak om bibliotheken inzicht te geven in wat er nodig is om structureel diverser en inclusiever te gaan werken. De samenleving is diverser dan ooit. Dat vraagt om een organisatie die daarop aansluit met aanbod, communicatie, medewerkers én cultuur. 

‘Mensen denken al snel: we zijn toch inclusief? Maar daarbij ziet iedereen zichzelf als de norm’, vertelt Esther ten Hoeve, Projectleider DIG en Informatiemanager bij Rijnbrink. ‘Bij Diversiteit, Inclusie & Gelijkwaardigheid denken veel mensen aan zichtbare zaken, zoals regenboogvlaggen en hoofddoeken, maar DIG is veel meer dan dat. Het gaat bijvoorbeeld ook over mensen die laaggeletterd zijn, die opgroeien in armoede of die de wereld bekijken vanuit een andere culturele context.’ Meerstemmigheid dus. ‘Als je dat niet hebt in jouw organisatie, hoe weet je dan wat er speelt of hoe iemand anders zich voelt? Daar draait het om.’ 

Deze aanpak helpt bibliotheken in kaart te brengen waar ze nu staan, wat de blinde vlekken zijn en welke stappen mogelijk zijn om verder te komen. Het is een hulpmiddel om gericht aan de slag te gaan. 

Meerstemmigheid in de praktijk

Tijdens haar vakantie in Schotland bezocht Esther de National Gallery Scotland dat Diversiteit, Inclusie & Gelijkwaardigheid op een heel mooie en natuurlijke manier omarmde. Het mooiste en meest verrassend vond ze de audiotour. De verhalen bij de kunstwerken kwamen steeds van een ander persoon. ‘Bijvoorbeeld van een conservator, een hairartist en van de congiërge. Iemand met een Schots accent of juist een accent van iemand met roots elders. Sommige audiofragmenten waren zelfs voorzien van een filmpje in gebarentaal. Die meerstemmigheid, dat wil je. Niet alles vertellen vanuit één perspectief, maar ruimte maken voor andere stemmen. De manier waarop dat werd gecreëerd was echt een eye-opener en eigenlijk ook een statement.’

Wat houdt de Lokale Aanpak in? 

De Lokale Aanpak is gebaseerd op de landelijke Code Diversiteit & Inclusie van het LKCA. Die kijkt naar vier onderdelen binnen je organisatie: publiek, programma, personeel en partners. Samen vormen ze het kompas waarop je je organisatie kunt beoordelen én versterken. Met de Code Diversiteit & Inclusie maken we de cultuursector meer inclusief.  Zo maken we ruimte voor nieuwe verhalen en werken we aan een gelijkwaardige sector voor iedereen. 

In de Lokale Aanpak vullen we de scans van de Code D&I aan met eerlijke gesprekken, verwachtingsmanagement, inzichten vanuit medewerkers en praktisch advies per onderdeel. Zo krijg je een helder beeld van waar jouw organisatie staat op het gebied van DIG. Het is een eerste stap naar gestructureerd aan de slag gaan met het creëren van meerstemmigheid.  

‘Je kunt het zien als een beginpunt, geen eindoplossing. Van hieruit kun je verder gaan bouwen. De aanpak helpt je om de juiste vragen te stellen en laat zien waar ontwikkeling gewenst is. Wat daarna komt, is de structurele verandering. Dat vraagt om inzet, keuzes en vaak ook een cultuurverandering.’   

Hoe werkt het traject?

Het traject start met een voorgesprek met het managementteam. ‘In dat gesprek verkennen we samen de verwachtingen en bespreken we wat er nodig is voor succes’, vertelt Esther. Daarna volgt de Beleidsscan van Code D&I. Daarin ontdek je hoe divers en inclusief je organisatie is op papier. Welke plannen of ambities zijn er al? En hoe zijn die verankerd? 

Dan volgt een belangrijk onderdeel: de Werkvloerscan. ‘We vragen organisaties om een interne ambassadeur DIG aan te wijzen of te laten kiezen. Iemand buiten het MT die het onderwerp intern op de kaart zet, stuurt, en coördineert. Deze ambassadeur vraagt welke medewerkers de Werkvloerscan willen invullen. Dit doen ze daarna in groepsverband, zonder leden uit het managementteam.’  

De combinatie van scans geeft inzicht in de verschillen tussen beleid en praktijk. In het afsluitende gesprek koppelen we de uitkomsten terug aan de organisatie. ‘De toegevoegde waarde van de Lokale Aanpak is dat we de gesprekken begeleiden en horen wat er speelt. We kijken ook naar wat er tussen de regels door wordt gezegd’, vertelt Esther. Dit is een aanvulling op de standaard rapportage die Code DI oplevert. Wil je daarna een plan van aanpak of hulp bij de uitvoering? ‘Dan kunnen we je helpen of koppelen aan een expert.’

Van pilot naar dienst

De Lokale Aanpak bevindt zich nu in de pilotfase. De eerste pilot draaide bij Bibliotheek Twente. ‘Hiervan hebben we veel geleerd’, zegt Esther eerlijk. ‘Door het gezamenlijk te evalueren, konden we veel verbeteren.’ Inmiddels loopt er een tweede pilot bij Bibliotheek Oost-Achterhoek. Die wordt in december afgerond.  

Wat we ondertussen al weten is dat de Lokale Aanpak je de volgende dingen oplevert: 

• Inzicht: hoe staat jouw organisatie ervoor op het gebied van DIG? 

• Verbinding: het gesprek binnen de organisatie over dit onderwerp wordt op gang gebracht.  

• Richting: je krijgt heldere vervolgstappen, toegespitst op jouw organisatie. 

• Bewustwording: over waar je kansen en blinde vlekken zitten. 

• Handvatten: voor beleid, programmering, personeelsbeleid en samenwerking. 

Organisaties kunnen ervoor kiezen om de scan jaarlijks of tweejaarlijks te herhalen om voortgang te meten. 

Meedoen aan de pilot?

Rijnbrink zoekt nog één bibliotheek of MFCO uit Gelderland die wil meedoen aan de derde pilot van deze Lokale Aanpak. Je doorloopt het volledige traject samen met onze adviseurs, ontvangt een overzichtelijk rapport met inzichten en aanbevelingen, en denkt mee over hoe we deze dienst verder vormgeven. 

‘DIG is geen vinklijst of einddoel’, zegt Esther. ‘Het is een manier om te kijken of je organisatie aansluit bij de samenleving van nu. En of iedereen zich echt welkom voelt. Wij helpen om dat eerlijk en praktisch te onderzoeken, op een manier die past bij jouw organisatie.’ 

Ben jij benieuwd hoe jouw organisatie ervoor staat? En wil je bijdragen aan de ontwikkeling van deze nieuwe dienst? Neem dan contact op met Esther.