Anja Kaashoek neemt afscheid van Bibliotheek Wijchen: ‘Ik dacht: ik ga hier nooit meer weg’
Na 35 jaar neemt ze afscheid: Anja Kaashoek. In 1990 stapte ze voor het eerst binnen bij Bibliotheek Wijchen, nu trekt ze de deur achter zich dicht als directeur-bestuurder. Tijd voor een welverdiend pensioen. In een persoonlijk gesprek blikken we met haar terug op een loopbaan vol visie, betrokkenheid en menselijkheid. Een ode aan een bevlogen vrouw die de bibliotheek niet alleen ziet als plek van boeken, maar als plek van betekenis.
Met frisse tegenzin
De meeste mensen in het netwerk zullen Anja kennen van Bibliotheek Wijchen. Maar voordat ze daar in 1990 begon, werkte ze al in de bibliotheekbranche. Niet geheel vrijwillig overigens. ‘Ik was gestopt met mijn opleiding en moest van het arbeidsbureau solliciteren bij de bibliotheek in Den Bosch. Met frisse tegenzin ging ik in mijn roze tuinbroek op gesprek. Ik was erg gehecht aan mijn vrijheid en wilde niet fulltime werken. Maar de man met wie ik een gesprek had zei: als ik jou niet aanneem, dan heb ik niemand. Dus een week later kon ik beginnen.’
Een onverwachte liefde
De bibliotheek bevond zich in een souterrain onder een kerk in een achterstandsbuurtje achter het station. Anja kan het unheimische gevoel nog goed oproepen dat ze kreeg als ze daar het trappetje afdaalde. Maar na een week sloeg dat gevoel al om. ‘Ik zag meteen wat je als bibliotheek kunt betekenen voor mensen die niet volledig in de maatschappij meedoen, mensen met taalachterstand bijvoorbeeld. Toen ik dat merkte, dacht ik: ik ga hier nooit meer weg.’
Alle kanten van het vak
In de jaren die volgen, leert Anja het bibliotheekvak van alle kanten kennen. Van het uitlenen en terugzetten van boeken, tot later ook ICT, personeelszaken en collectioneren. In 1982 volgt ze de opleiding voor bibliothecaris en in 1990 start ze als Hoofd afdeling volwassenen en ICT in Wijchen. In 2011 wordt ze directeur en drie jaar geleden komt daar ook het bestuurderschap bij. ‘Dat ging heel geleidelijk tijdens de coronaperiode. Ik had al veel mandaat en het bestuur vond dat zij nog weinig toevoegden. Met hulp van onder andere Rijbrink hebben we toen het formele deel geregeld.’
Het gaat over respect en vertrouwen hebben, in jezelf en de ander. Ik denk dat de bibliotheek hier een belangrijke rol in speelt.
Medemens
Wie Anja is, omschrijft ze zelf mooi in haar Instagram biografie: ‘hoofd-hart-handen, mezelf, vrouw, moeder, oma, dochter, vriendin, zus, directeur, medemens, kunstenaarskind, fier, lief’. Als we het aan haar voorleggen, moet ze lachen: ‘Dat is wel mijn privé Instagram he?!’ Vooral het woord medemens springt eruit. ‘Dat komt uit de samenleving, ik voel me daar verantwoordelijk voor. Het zit in kleine dingen. Dat je goedendag zegt als je iemand op straat tegenkomt, dat je niet altijd als eerste aan de beurt hoeft te zijn in de winkel, dat je goed voor het klimaat zorgt en geen rotzooi achterlaat, ook niet voor de toekomst.’ Al pratend merkt Anja dat ze die menselijkheid ook meebracht naar de bibliotheek. ‘Het gaat over respect en vertrouwen hebben, in jezelf en de ander. Ik denk dat de bibliotheek hier een belangrijke rol in speelt.’
De waarom-vraag
Toen Anja in de bibliotheek begon, draaide het vooral om boeken. Inmiddels is het veel meer dan dat; een levendige plek voor ontmoeting, ontwikkeling en participatie. ‘Ik vind het belangrijk dat iedereen mee kan doen in de maatschappij. Daarom stond voor mij de waarom-vraag steeds centraal. Ik vroeg me altijd af: waarom zijn wij er als bibliotheek, welk verschil willen we maken? En waarom doe ik dit?’ Dat gedachtegoed nam Anja mee in alle gesprekken die ze voerde. ‘Met de gemeente, de wethouder, met personeelszaken, de manager, met medewerkers. Ik dacht altijd na over: wat is goed voor Wijchen? Wat kunnen wij als bibliotheek daarin betekenen? En dat mag nooit ten koste gaan van iemand anders én het moet ook kloppen voor mijn team.’
Ik vroeg me altijd af: waarom zijn wij er als bibliotheek, welk verschil willen we maken?
De Bibliotheek van 100 Talenten
Een van de belangrijkste sporen die Anja achterlaat, is de introductie van de Bibliotheek van 100 Talenten. ‘Het komt voort uit die waarom-vraag. We zijn er niet alleen voor boeken, maar ook om kennis te delen en verhalen te vertellen.’ Anja legt uit dat het in dit gedachtegoed draait om twee componenten. Allereerst: meervoudige intelligentie, niet iedereen leert door te lezen. Sommige mensen leren juist door te doen of door samen te werken. ‘Je kijkt per individu op welke manier diegene de wereld leert kennen.’ En twee: wat je doet, doe je samen. Dus niet vóór maar mét iemand. ‘Een leuk voorbeeld is een Syrische mevrouw die ik hielp met haar taal. Zij kon goed bakken, dus dat leerde ze mij. Je ontwikkelt en voert uit samen met de mensen voor wie je het doet.’
Het klinkt mooi, maar is in de praktijk ook best uitdagend, weet Anja. ‘Je zegt: de bibliotheek is van ons allemaal. Maar dan wil iedereen het dus ook op diens eigen manier doen. Het is een leuke uitdaging voor programmamakers om te horen wat er leeft en dat te laten passen binnen de realiteit van de bibliotheekorganisatie.’
Een lief team
Anja spreekt vol lof over haar team van betaalde krachten en vrijwilligers. Een team dat ze aanstuurde, zoals ze de bibliotheek heeft vormgegeven: met ruimte en aandacht voor talent en persoonlijke ontwikkelingen. ‘Er gingen regelmatig mensen weg. Dat klinkt misschien negatief, maar ik hoorde vaak terug dat ze hier ontdekten wat ze wél kunnen. Ze kregen van mij de ruimte om dat uit te zoeken. En daarna sloegen ze hun vleugels uit om nieuwe uitdagingen aan te gaan. Dat was natuurlijk jammer voor mij, maar fijn voor hen. En daar ben ik best trots op.’
Er zijn weleens kindjes die heel hard moeten huilen als ze weg moeten uit de bibliotheek. Dat is natuurlijk heel sneu, maar zulke dingen maken me toch ook trots.
Trots
Het is niet het enige waar Anja trots op is. ‘We hebben de inrichting van het pand heel goed vormgegeven rondom de Bibliotheek van 100 Talenten. Het voelt groot en toch ook warm. Er zijn fijne plekken waar je kunt komen doen wat je wilt. Dat horen we vaak terug van bezoekers.’ Voor sommige kinderen is het zelfs zo’n fijne plek, dat ze liever niet meer naar huis willen. ‘Er zijn weleens kindjes die heel hard moeten huilen als ze weg moeten uit de bibliotheek. Dat is natuurlijk heel sneu, maar zulke dingen maken me toch ook trots.’
Netwerk als voedingsbodem
Wat er ook uitspringt voor Anja is de verbinding met het lokale netwerk. ‘Toen ik directeur werd, waren de bibliotheek en de gemeente geen vrienden. Dat heb ik samen met de nieuwe wethouder omgebogen. We keken naar wat wél kan in plaats van wat er allemaal niet kan. Zo zit ik zelf ook in elkaar.’
De verbinding met het provinciale netwerk is voor een relatief kleine bibliotheek als Wijchen enorm belangrijk, benadrukt Anja. ‘Het is fijn om verbonden te zijn, inhoudelijk en praktisch. Samen met een aantal grote Gelderse bibliotheken hebben we een bibliotheeksysteem, we collectioneren samen. Dat maakt de collectie breder en sterker. En ik was altijd blij dat Rijnbrink onze serviceorganisatie is, zodat we extra steun kunnen krijgen op bijvoorbeeld HR. Of om even wat dieper te sparren dan de dagelijkse praktijk.’
Ook op strategisch niveau ziet Anja de relevantie van een goed netwerk. ‘Voor vakontwikkeling is dat heel belangrijk. Onze wethouder zit nu ook in de provinciale stuurgroep om veranderingen in de wet vorm te geven op provinciaal en gemeentelijk niveau.’
De bibliotheek was toch een beetje m’n kind. Ik wilde nog van alles, maar nu hoeft dat niet meer.
Het stokje overdragen aan Rik
Na zoveel jaren van trouwe dienst, is het nu tijd om het stokje over te dragen aan haar opvolger Rik Winsemius. Dat doet ze met een gerust gevoel. ‘Ik kende Rik al van Cultura Ede en een studiereis. Onze kennismaking was heel prettig. Hij is ook van de verbinding, dus dat is fijn. Ik kan het nu gewoon rustig loslaten, dat had ik van tevoren eigenlijk niet gedacht. De bibliotheek was toch een beetje m’n kind. Ik wilde nog van alles, maar nu hoeft dat niet meer.’
Wat ze Rik mee wil geven? ‘Houd je eigen visie en volg die ook. Blijf gaan voor de inhoud en schets een realistisch beeld. Ik heb het idee dat we wel in elkaars verlengde liggen.’
Ooit weer in de bibliotheek?
Nu begint een nieuw hoofdstuk. Anja kijkt uit naar haar pensioen. ‘Ik ga om de week een dag op mijn kleindochter passen. Ik kom graag in kringloopwinkels en ik ben creatief, ik schilder en maak collages. Misschien ga ik daar ooit nog workshops in geven. Maar eerst is het tijd voor ontspanning.’
Of ze ooit nog een stap in de bibliotheek gaat zetten? Ze lacht. ‘Zeker weten. Ik lees nog steeds heel graag. Het lijkt me heerlijk om de bibliotheek te bezoeken, zoals ik nu in boekhandels rondsnuffel. Of misschien ga ik wel bij een leesgroep of een kunstgeschiedeniscursus volgen.’ Of ze het kan laten om met een kritisch oog rond te kijken? Dat weet ze nog niet. ‘Ik hoop dat ik dat los kan laten, maar ik denk het wel!’
Dankjewel Anja
Met hoofd, hart en handen heeft Anja Kaashoek haar stempel gedrukt op Bibliotheek Wijchen, op de medewerkers en op het netwerk daar omheen. We zijn haar dankbaar voor haar visie, warmte en haar inzet voor de bibliotheek als plek van betekenis.
Dankjewel, Anja!
