Jongeren boeien en binden: wat werkt?
Wat kun je als bibliotheek doen om jongeren aan je te binden? Veel bibliotheken zoeken naar het antwoord. Want hoe hou je jongeren vast als het gratis jeugdlidmaatschap stopt? En wat levert het op als je dit lidmaatschap verruimt? Adviseurs Minke ter Stal en Modai van Aken gingen samen met zes bibliotheken op onderzoek uit. De resultaten blijken verrassend én waardevol voor elke bibliotheek die jongeren beter wil begrijpen en bereiken.
Waarom dit onderzoek?
Steeds meer bibliotheken verlengen het gratis abonnement voor jongeren. ‘Dat lijkt zijn vruchten af te werpen,’ vertelt Minke. ‘In 2024 waren er nog niet eerder zoveel jongeren lid van de Bibliotheek, blijkt uit de Wsob-cijfers.’ Maar wat zijn verder de effecten van die verruiming? Die vraag kregen Minke en Modai van Rozet en Bibliotheek Deventer. Beide organisaties hebben sinds 2023 hun lidmaatschap voor jongeren verruimd. Modai: ‘Samen met bibliotheken verzamelden we data uit drie bibliotheeksystemen. Ook analyseerden we 326 ingevulde vragenlijsten en spraken we met 37 jongeren in de bibliotheek.’
We wilden niet alleen kwantitatief onderzoeken wat het resultaat van de uitbreiding was, maar ook wat de verdere impact is voor jongeren die naast het lenen van boeken ook andere zaken uit ons totaalaanbod gaan gebruiken.
– Patrick Ellenbroek, marketeer bij Rozet
Wat viel op?
‘We doken in het bibliotheeksysteem van bibliotheken die hun jongerenabonnement hadden verruimd. Daar zagen we direct effect: honderden nieuwe leden in de leeftijd 18 tot 27. In sommige gevallen zo’n 8 tot 9 procent van het totaal aantal leden,’ vertelt Modai. ‘Een groot deel is “slapend lid”, maar dat betekent niet dat ze de bibliotheek links laten liggen,’ vult Minke aan. ‘Velen gebruiken de bibliotheek juist als studeer- of werkplek.’
Modai: ‘Van de jongeren die we spraken, bleken er ook veel geen lid te zijn. Terwijl ze er wél regelmatig komen.’ Auke van der Meer, adviseur bij Bibliotheek Enschede, herkent dit: ‘Voor veel jongeren is de gang naar de bibliotheek makkelijk. Ze kennen de bieb van hun jeugd, komen er om te studeren, maar waren zelden lid. Dat vonden we jammer, want de Bibliotheek heeft ze zoveel te bieden. Zeker nu we zien dat jongeren wel degelijk veel lezen.’
Wat vertellen jongeren zelf?
Jongeren waarderen vooral de faciliteiten: stilteplekken, goede stoelen, stopcontacten en stabiel internet. De sfeer maakt het verschil — licht, groen en goede koffie zorgen dat ze blijven. ‘Sommige jongeren vertelden dat ze bij toeval in de bibliotheek belandden, bijvoorbeeld omdat ze via een horecapunt naar binnen liepen,’ zegt Minke. ‘En het was mooi om te zien dat ze óók komen om rustig te lezen,’ vult Modai aan. ‘Eén jongen die we spraken kwam ’s middags, na een zware nacht inclusief kater, in de bibliotheek een boek lezen. Hoe mooi is dat!’
Het beeld dat jongeren vooral online lezen, klopt maar deels. Modai: ‘E-books zijn praktisch, maar we hoorden van veel jongeren dat zij zoeken naar rust in een hectische digitale wereld. Papier helpt daarbij. Ze lezen liever een fysiek boek dan nóg meer schermtijd op hun telefoon of laptop. Al waarderen jongeren juist ook de afwisseling tussen online, papier en luisterboeken.’
Jongeren zoeken rust en ruimte, geen interactie. Vaak zitten ze met een koptelefoon op. Toch staan ze best open voor een kort praatje of activiteit, zolang het maar niet te veel tijd vraagt of verplichtingen meebrengt.
– Minke ter Stal
Wat verwachten jongeren?
‘Jongeren zijn tevreden,’ zegt Modai, ‘maar ze hebben wel wensen.’ Er is behoefte aan stillere ruimtes, zichtbaarheid over waar praten wel of juist niet mag, en meer duidelijkheid over het abonnement: mag je onbeperkt lenen, zijn er boetes, wat zijn de extra’s?
Hoe bereik je jongeren beter?
Bekendheid blijkt een belangrijke drempel. Veel jongeren weten niet dat het lidmaatschap gratis of goedkoper is, of wat de Bibliotheek allemaal biedt. ‘Wees zichtbaar op plekken waar jongeren zijn,’ adviseert Minke. ‘Op mbo’s, hogescholen, universiteiten en in de horeca. Gebruik niet alleen social media, maar ook offline middelen zoals posters, flyers en schermen in de bibliotheek. Lang niet iedereen zit op Instagram of TikTok.’
Ook praktische zaken kunnen helpen. Eerder open in de ochtend, langer open in de avond, geen boetes bij te laat inleveren en meer boeken in populaire genres zoals fantasy, manga of Engelstalige boeken. Communiceer ook in het Engels. Modai: ‘Internationale studenten missen vaak de informatie, terwijl ze juist openstaan voor een laagdrempelig cultureel aanbod.’
Welke kansen zie je?
De uitkomsten van het onderzoek bieden volop kansen. Bij Rozet zien ze mogelijkheden om jongeren beter te bereiken en aan zich te binden.
Patrick Ellenbroek van Rozet vertelt: ‘Enerzijds blijkt dat we scholieren en studenten beter kunnen faciliteren in drukke periodes, zoals tentamens of examens. Door meer stille studieruimtes, tafels en stoelen beschikbaar te stellen bijvoorbeeld. Anderzijds kunnen we in de programmering nog beter inspelen op wat jongeren bezighoudt, met thema’s als ondernemerschap, muziek, diversiteit en speciale events als boekenclubs. We hebben inmiddels een medewerker aangetrokken die zich specifiek richt op deze doelgroep en met de onderzoeksresultaten aan de slag gaat.’
Bij Bibliotheek Enschede zien ze kansen om jongeren blijvend aan de Bibliotheek te verbinden. ‘Er is eigenlijk niet echt een financiële reden om jongeren geen gratis lidmaatschap te geven.’ Zegt Auke. ‘De inkomsten die je mist zijn waarschijnlijk heel laag en de winst is groot.’
Niet alleen zorgt het voor meer blije leden, ook is het een manier om in contact te blijven en als bibliotheek relevant voor ze te zijn. Bovendien zal de drempel lager zijn om de Bibliotheek te bezoeken als zij zelf straks kinderen hebben. Win-win-win.
– Auke van der Meer, adviseur bij de Bibliotheek Enschede
Wil je meer weten over de aanpak, de resultaten en concrete tips uit het onderzoek? Lees dan de uitgebreide rapportage Boeien, binden, blijven lezen.
